Nhà Lê trung hưng (chữ Hán: 黎中興朝, Hán Việt: Lê trung hưng triều, 1533–1789) là giai đoạn tiếp sau của triều đại quân gia chủ Hậu Lê (tiếp nối bên Lê Sơ) trong lịch sử hào hùng Việt Nam, được thành lập và hoạt động sau khi Lê Trang Tông với việc phò tá của cựu thần bên Lê sơ là Nguyễn Kim được chuyển lên ngôi báu. Vùng khu đất Vạn Lại – lặng Trường (thuộc thị xã Thụy Nguyên, nay là những xã Thuận Minh, lâu Lập) để lập hành cung. Ngày 16/4 năm Quý Tỵ 1593 sau ngay sát 70 năm sau thời điểm đánh thắng nhà Mạc, sự nghiệp trung hưng bên Lê hoàn thành vua Lê vậy Tông trường đoản cú hành cung Vạn Lại được rước về Đông kinh (1593–1789).
Đây làtriều đạidài độc nhất vô nhị so cùng với cáctriều đạiViệt Namtồn tại 256 năm với 16 vị vua gồm những: Lê Trang Tông, Lê Trung Tông, Lê Anh Tông, Lê vậy Tông, Lê Kính Tông, Lê Thần Tông, Lê Chân Tông, Lê Huyền Tông, Lê Gia Tông, Lê Hy Tông, Lê Dụ Tông, Lê Đế Duy Phương, Lê Thuần Tông, Lê Ý Tông, Lê Hiển Tông cùng Lê Mẫn Đế. Đây là thời kỳ lãnh thổViệt Namđược không ngừng mở rộng nhiều lần nhất.
Bạn đang xem: Triều đại hậu lê trải qua bao nhiêu đời vua? *
Tại thọ Xuân, trong thời hạn 47 năm (1546 - 1593) hành năng lượng điện được chuyển hẳn sang chuyển lại giữa Vạn Lại với Yên Trường những lần (Đại Việt sử ký toàn thư). Bao gồm tại khu vực đây đã diễn ra nhiều sự kiện.
Về văn hóa: đa số thành tựu về bản vẽ xây dựng nhiều đình miếu đền miếu được trùng tu, xây dựng, tiêu biểu như Hành cung im Trường, thường Cung Từ hậu phi Phạm Thị Ngọc nai lưng (tại lâu Diên ngày nay), đền thờ Lê Đại Hành (tại xóm Xuân Lập); những trò diễn như trò Ngô, trò diễn Xuân Phả (Xuân Trường) là những góp sức cho lịch sử vẻ vang sân khấu dân tộc ở thời kì này;
Về giáo dục: ở Vạn Lại đã tổ chức triển khai 7 khoá thi đã có rất nhiều hiền tài gồm công với non sông vào đều năm vào cuối thế kỷ 16, thời điểm đầu thế kỷ 17. Đó là các tiến sĩ Phùng khắc Khoan, Nguyễn Thưc, Lê Trạc Tú... Trong những 45 tín đồ đỗ ts ở Vạn lại sở hữu hơn 30 bạn trở thành thượng thư, không ít người dân được công ty vua cử đi sứ. Một số người sau khi đỗ tiến sĩ và làm cho quan cùng gắn bó với mảnh đất nền Vạn Lại như Phùng khắc Khoan. Tại Văn Miếu hà nội thủ đô ngày nay tất cả 82 bia tiến sĩ, trong những số đó có 7 bia ghi những tiến sĩ đỗ các khoa thi sống Vạn Lại.
Sơ trang bị Nhà Lê Trung Hưng - Chúa Trịnh - Chúa Nguyễn
(1533 - 1789)
VUALÊ TRANG TÔNG (1533 - 1548)
Vua tên húy là Lê Ninh, nam nhi của Chiêu Tông, bà mẹ là Gia Khánh Hoàng Thái hậu Phạm Thị Ngọc Quỳnh, người sách Cao Trĩ, thị xã Thụy Nguyên.
Vua sinh giờ đồng hồ Tỵ ngày 15 mon 10 năm Tân Sửu. Bây giờ Đăng Dung tiếm ngôi, người mẹ lánh nạn vào ở sách Trung Lập, huyện Nông Cống, sống ở nhà Lê Lan.
Nguyễn Kim nuôi chăm sóc sĩ tốt, chiêu nhân từ đói sỹ, ngầm sai tín đồ tỡm nhỏ chỏu nhà Lờ nhằm lập ngụi, rồi tỡm được Lê Ninh là con của Chiêu Tông, bèn đón sang trọng Ai Lao.
Năm Quý Tỵ (1533), ngày 18 tháng 2, tôn Lê Ninh lên ngôi, thay đổi niên hiệu một lượt là Nguyên Hòa, 16 năm, bắt đầu từ năm Nhâm Thân.
Năm sau vua tôn Đại tướng tá quân Nguyễn Kim là Thượng phụ Thái sư, Hưng Quốc công, Chưởng nội ngoại, kết giao với vua Ai Lao, dựa vào họ trợ giúp binh lương để mưu đồ vấn đề lấy lại nước.
Ngày 27 tháng 2, chư quân đón Vua về vắt đô. Ngày 17 tháng 10 về tới Lam Sơn, lập doanh trại ở những phường như Dao Xá, phụng sự tôn điện, dựng đơn vị Thái Miếu làm việc xứ Du Tiên, xã Tiền, chiêu tập những phường sinh hoạt Lam Sơn, chỉ từ các phường như: Lam Sơn, Hưng Khánh, Phúc Lâm, Dao Xá phụng cúng Tôn điện. Vua ban sắc cho những phường là "Nội phụng nhiêu dân", vẫn tuân thủ theo đúng lệ cũ. Mệnh mang lại Lê Văn Tích xã Dao Xá có tác dụng Hương quan; Trịnh Văn Khải phường Lam Sơn làm Hương sư, ghi chép số người và số ruộng của phiên bản hương, thuộc số hộ của các xã đúng như cựu điền.
Ngày rằm năm Bính Tý, Vua lập hành cung trên sách Vạn Lại, lạng Quốc công (Trịnh Kiểm) tới báo tin thắng trận, Ái Châu (Thanh Hóa) kia dẹp yên.
Ngày 29 mon giêng năm Mậu Thân (1548), Vua băng hà ở ngôi được 6 năm, thọ 34 tuổi, táng sinh hoạt Cảnh bằng sách Trung Lập, Lam Sơn. Dâng tôn hiệu: Dụ Hoàng đế, miếu hiệu là Trang Tông. Sinh bé là Lê Giản, tức Trung Tông.
TRUNG TÔNG VŨ HOÀNG ĐẾ
Vua Lê Trung tông là vị vua lắp thêm hai của triều Lê Trung Hưng. Vua huý là Lê Duy Huyên, miếu hiệu Trung tông Vũ hoàng đế, là bé trưởng của vua Trang tông, bà bầu là Trinh Thục Hoàng thái hậu Lê Thị Ngọc Tông, tín đồ xã Thuỷ Chú, thị trấn Lôi Dương.
Vua sinh giờ Hợi, ngày 6 mon 12 năm 1533, đăng vương ngày 13 tháng 2 năm 1548 nghỉ ngơi sách Vạn Lại đặt niên hiệu là Thuận Bình, phong đến Trịnh Kiểm là Lương Quốc Công ra quyết định mọi bài toán triều chính.
Năm Quý Sửu (1553), Vua tách hành cung về An Trường.
Ngày 24 mon Giêng năm Bính Thìn ( 1556) Vua băng, không có con nối ngôi, ở ngôi 8 năm, lâu 23 tuổi, táng sinh hoạt Dụ lăng, Dao Xá, Lam Sơn.
VUA LÊ ANH TÔNG
(1556 - 1573)
Vua Lê Anh Tông thương hiệu húy là Duy Bang, cháu 5 đời của Lê Trừ, anh sản phẩm công nghệ hai của Lê Thái Tổ, Lê Trừ hình thành Lê Khang, Khang ra đời Thọ, Thọ hình thành Duy Thiệu, Duy Thiệu có mặt Duy Khoáng. Duy Khoáng lấy bà xã người hương tía Vệ, thị trấn Đông Sơn, tỉnh giấc Thanh Hóa, ra đời Lê Duy Bang (Lê Anh Tông).
Vua Lê Anh Tông sinh năm Nhâm Thân (1532). Khi Lê Trung Tông mất, không tồn tại con nối dõi, thái sư Trịnh Kiểm cùng các đại thần tìm được Lê Duy Bang đang sống và làm việc ở hương ba Vệ đó đón về lập có tác dụng vua. Vua Lê Anh Tông đăng vương năm Bính Thìn (1556), khi ấy ông kia 25 tuổi, trong thời gian ở ngôi, Lê Trung Tông để niên hiệu 3 lần: Thiên Hựu từ năm 1556 - 1557, thiết yếu Trị từ năm 1558 - 1571, Hồng Phúc tự 1572 - 1573.
Khi Trịnh Kiểm còn sống phần đa quyền hành trong triều đều bởi vì Trịnh Kiểm quyết định, vua chỉ việc nghe theo. Những trận đánh phệ với quân Mạc đều vị Trịnh Kiểm chia quân điều khiển, ngay cả khi Lê Duy Hàn là em vua ngầm tất cả chí không giống lẻn vào cung lấy trộm ấn báu, bị bắt, vua xá tội cho, cho đến khi Duy Hàn phạm tội giết mổ người, vua cũng giao cho thái sư Trịnh Kiểm toàn quyền xét xử.
Tháng 2 năm Canh Ngọ (1570) Trịnh Kiểm ốm nặng rồi mất. Bạn bè Trịnh Cối cùng Trịnh Tùng tranh giành nhau quyền bính, từ bây giờ tình hình đơn vị Lê bị phân chia rẽ với suy yếu, tuy nhiên vua Lê Anh Tông đó trực tiếp điều hành, dàn xếp xích míc này. Những tướng bên Lê như Lê Cập Đệ cũng tỏ ra có năng lực lập được không ít chiến công. Lê Anh Tông cũng kia cú nhiều lần nắm quân ra trận. Mang dự vậy tuy vậy Lê Anh Tông vẫn tín nhiệm và trao quyền hành tối đa cho Trịnh Tùng tước trưởng quận công, nắm giữ binh quyền, nhưng các lần vua vẫn thực hiện đô tướng mạo thống đốc đại binh đem quân cùng Trịnh Tùng ra đánh nhà Mạc ngơi nghỉ phía bắc. Do thế quan hệ giữa vua và chúa tất cả phần hòa thuận. Thanh lịch tháng 3 năm Nhâm Thân (1572) Lê Cập Đệ ngầm bao gồm chí khác rủ Trịnh Tùng đi thuyền ra thân sông mưu giết, Trịnh Tùng biết được nên việc không thành, từ kia hai công ty Lê Trịnh thù oán nhau. Bên ngoài tỏ ra đúng theo sức với nhau để đánh Mạc nhưng bên trong vẫn đề phòng. Tiếp nối Trịnh Tùng lập mưu giết mổ Lê Cập Đệ, một số trong những quần thần như Cảnh Hấp với Đinh Ngạn nói cùng với vua rằng: Tả tướng nạm binh quyền to lớn như vậy hoàng thượng khó lòng đứng được, vua nghe nói thay vừa hại vừa ngờ, bèn đêm tối chạy ra phía bên ngoài cùng 4 hoàng tử, chạy vào nghệ an năm 1572. Trịnh tùng với bề tôi lập con thứ 5 của vua là Lê Duy Đàm lên làm vua với sai Nguyễn Hữu Liên đi đón vua cũ về (Lê Anh Tông). Ngày 22 mon giêng năm Nhâm Thân vua về tới làng mạc Đỗ Xá, huyện Nông Cống thì Trịnh Tùng sai tín đồ thắt cổ giết bị tiêu diệt vua, vua sống ngôi 17 năm lâu 42 tuổi, táng sống lăng Hoa Cao, làng Trịnh Xá, xã bố Vệ, thị trấn Đông Sơn.
Vua Lê Anh Tông sinh được 5 người nam nhi 1 fan con gái, trưởng phái nam là Lê Duy Sách tức chủ Sản, mẹ là Lê Thị Ngọc Quế bạn xã Tam Lư, huyện Lôi Dương, sinh 2 con trai 1 bé gái; thứ nam là Lê Duy Lựu, lắp thêm 3 là Lê Duy Ngạch, chị em là Lê Thị Ngọc Bền, tín đồ sách Nông Vụ. Lắp thêm 4 là Lê Duy Tùng, sản phẩm công nghệ 5 là Lê Duy Đàm (Lê nạm Tông); Trưởng thiếu nữ là Ngọc Lễ (theo Hoàng Đình Phùng).
Sách Đại Việt sử kí toàn thư chép rằng:Vua Lê Anh Tông nhờ vào huân thần tôn lập, mưu cuộc trung tâm, thật là mệnh trời trao đến vậy, tuy nhiên sự nghiệp chưa hoàn thành một nửa, lòng nghi vấn dần nảy sinh, chỉ tin lời dèm pha cơ mà siêu bạt ra ngoài, mến thay!
VUA LÊ THẾ TÔNG (1573-1599)
Vua huý là Duy Đàm, là conút của vua Anh Tông, mẹ là mặc dù Khánh Hoàng Thái hậu Nguyễn Thị Ngọc Diễm, là người xã bố Vệ, thị xã Đông sơn.
Vua sinh ngày 12 mon 11 năm Đinh Mão, niên hiệu chính trị thiết bị 10 (1567), mất năm Kỷ Hợi 1599 là vịvuathứ tưnhàHậu Lê vào thời Lê Trung Hưng củaViệt Nam.
Tháng Giêng năm Quý Dậu (1573) đượcTrịnh Tùngđưa đăng quang vua, (trước lúc sai Tống Đức Vị cạnh bên hại vuaLê Anh Tông(Duy Bang).
Vua cố kỉnh Tụng cai trị trong thời kỳ nhưng Trịnh Tùng đó chiếm hữu được kinh thành từ bỏ tay công ty Mạc. Tính từ lúc đây, quyền lực thực sự đó lâm vào cảnh tay Trịnh Tùng, vua không có thực quyền trong tay, bắt đầu thời kỳ được điện thoại tư vấn là thờiVua Lê-chúa Trịnh.
Ngày 24 tháng 8 năm Kỷ Hợi1599, vua nuốm Tông mất, làm việc ngôi được 26 năm, thọ 33 tuổi táng làm việc Hoa Nhạc lăng tại Đông Sơn, Thanh Hoá.
Vua sinh được 2 đàn ông và 4 nhỏ gái. Trưởng là Duy từ (mất ngày 29 tháng Giêng, chị em là Ngọc đánh Uy Lê Thị Đoan). Sản phẩm công nghệ là Duy Tân (tức vua Kính Tông). Trưởng chị em là Ngọc Phương, lắp thêm là Ngọc Địch, bố là Ngọc Đức, út ít là Ngọc Tham, cùng mẹ với Duy Trừ.
Trong thời gian ở ngôi, Lê nắm Tông đó để hai niên hiệu
*Gia Thái (1573-1577)
* quang Hưng (1578-1599)
LÊ KÍNH TÔNG- KÍNH TÔNG DUỆ HOÀNG ĐẾ( 1600- 1619)
Niên hiệu: - Thuận Đức( 1600)
- Hoằng Địch( 1601- 1619)
" Thành tổ Triết Vương( Trịnh Tùng) tôn lập"
Vua Lê Kính tông, húy là Duy Tân, nhỏ thứ của ráng tông. Mẹ là Y Đức Hoàng thái hậu Nguyễn Thị Ngọc Minh, fan xã Duy Tinh, thị xã Hậu Lộc.
Vua sinh ngày 29 tháng 02 năm Mậu Tý( 1588). An ninh Vương Trịnh Tùng cùng với triều thần cho rằng Thái tử Trì( anh trai của Duy Tân) là fan không thông minh, bèn lập con thứ( Duy Tân) lên làm vua.
Năm Kỷ Hợi( 1599), vua lên ngôi, bấy giờ mới 12 tuổi đổi niên hiệu 2 lần, Thuận Đức( 1600) với Hoằng Địch ban đầu từ năm Đinh Sửu( 1601).
Ngày 12 tháng 5 năm Kỷ Mùi( 1619) vua băng, sống ngôi 20 năm, thọ 32 tuổi, vua sinh được 3 người nam nhi và 2 tín đồ con gái, táng ở lăng Hoa Man, làng Tịnh Xá, xã cha Vệ.
Năm Đức Long vật dụng 4( 1632), truy tìm tôn là Kính Tông Huệ Hoàng Đế./
THẦN TÔNG UYÊN HOÀNG ĐẾ (1619 -1643)
Vua thương hiệu húy là Duy Kỳ, nam nhi trưởng của Kính Tông, chị em là Đoan từ bỏ hoàng thái hậu Trịnh Thị Ngọc Trinh, là phụ nữ thứ 2 của Thượng phụ an toàn Vương. Vua sinh giờ Tý ngày 19 tháng 11 năm Đinh Mùi, niên hiệu Hoằng Định năm lắp thêm 8 (1607). Đến năm Kỷ mùi (1619), ngày 2 mon 6 vua lên ngôi ngơi nghỉ điện đề xuất Chính. Rước ngày sinh làm ngày thọ dương thánh tiết. Vua nghỉ ngơi ngôi 2 lần.
Lần đầu tiên ở ngôi 24 năm, ban đầu từ năm Kỷ hương thơm (1619) cho năm 1643. Đổi niên hiệu 3 lần: Vĩnh Tộ 11 năm (1619-1628); Đức Long 7 năm (1629-1634); Dương Hòa 9 năm (1634-1643). Kế tiếp nhường ngôi cho nhỏ là Chân Tông 6 năm (bắt đầu từ thời điểm năm 1643-1649).
Lần thiết bị hai vua làm việc ngôi 13 năm (từ 1649-1662). Đổi niên hiệu 4 lần: Khánh Đức 4 năm (1649-1653); Đức Thịnh 5 năm (1653-1658); Vĩnh thọ 3 năm (1658-1661); Vạn Khánh 1 năm (1662).
Đến ngày 22 tháng 9 năm Nhâm Tuất (1662) vua băng, lâu 56 tuổi. Ở ngôi toàn bộ 37 năm.
Sau khi băng hà, vua được mai táng ở Ngọc Lăng- thôn Quần Lai, thị trấn Lôi Dương (ngày nay thuộc làng mạc Thọ Diên - huyện Thọ Xuân- tỉnh Thanh Hóa). Dâng tôn hiệu: Uyên Hoàng đế. Miếu hiệu: Thần Tông.
Sách Đại việt sử kí toàn thư có lời bình rằng: " Vua sống mũi cao, mặt rồng, tuyệt vời học rộng, mưu lược sâu, văn chương giỏi, xứng đáng là bậc vua giỏi".
Vua sinh được 4 trai, 6 gái với 2 fan con nuôi. Trai trưởng là Duy Hựu (tức vua Chân Tông); sản phẩm là Duy Vũ (tức vua Huyền Tông); 3 là Duy Cối (tức vua Gia Tông); 4 là Duy Du (tức Hi Tông).
Tài liệu tham khảo:
1. Đại việt sử kí toàn thư ( tập 3). Nxb công nghệ xã hội, năm 2009.
2. Tiền Lê - Hậu Lê. Nxb Thanh Hóa, năm 2011.
3. Lê triều ngọc phả tập ký.
VUA LÊ CHÂN TÔNG (1643-1651); Niên hiệu: Phúc Thái
Lê Chân Tông húy là Duy Hựu còn có tên là Duy Hiệu, bé trưởng của Thần Tông, bà bầu là minh phục Hoàng Thái hậu Nguyễn Thị Ngọc Bạch là người xóm Hoàng Sách, thị xã Gia Viễn.
Vua sinh giờ tỵ, ngày 19 mon 9 năm Tân hương thơm 1631. Ngày 3 tháng 10 năm Quý mùi 1643 lên ngôi, đổi niên hiệu một lượt là Phúc Thái 7 năm, ban đầu từ năm Quý Mùi.
Mùa hạ tháng 4 ngày 19 mọi các bước nhà nước đa số giao mang lại Trịnh Tạc xử quyết.
Năm Phúc Thái thiết bị 4 (1646) vua Minh mang lại sứ thần sang trọng phong cho Thái thượng hoàng có tác dụng An nam Quốc vương.
Năm Kỷ Sửu 1651, ngày 26 tháng 8 vua băng, không có con nối dõi. Vua sinh hoạt ngôi 7 năm thọ 20 tuổi. Rước thần công ty ở Thái miếu, miếu hiệu Chân Tông.
HUYỀN TÔNG MỤC HOÀNG ĐẾ (1663 - 1671)
Vua mang tên húy là Duy Vũ, nam nhi thứ của Thần Tông, em của cẳng chân Tông, bà mẹ là Phạm Thị Ngọc Hậu (giỗ ngày 2 mon 6, táng ở bạn dạng xã) người làng Qủa Nhuệ, huyện Lôi Dương (nay là buôn bản Nam Giang, huyện Thọ Xuân) tỉnh Thanh Hóa.
Vua sinh ngày trăng tròn tháng 10 năm gần kề Ngọ (1654), ngày 11 mon 11 năm Nhâm dần (1662) đăng vương vua, đem ngày sinh làm ngày Đoan Minh Khánh Tiết, rước niên hiệu 1 lần là Cảnh Trị (1662 - 1671) 9 năm, bước đầu từ năm Nhâm dần dần (1662).
Lời bàn: "Vua tính trời nhân hậu, vẻ fan nghiêm tĩnh, trong năm ở ngôi, trong nước trị yên, thóc lúa được mùa cũng đáng gọi là bậc vua hiền. Dẫu vậy vua sống ngôi không được bền dài, đó là một điều rất đáng tiếc".
Năm gần kề Thìn (1664) tháng 2, Vua ban đến Vương theo điển lễ đặc biệt không đề xuất lạy. Khi vào chầu được để riêng một dòng phản sống bên đề xuất ngự thất.
Ngày 15 tháng 10 năm Tân Hợi (1671), tiếng Tỵ ngày 15 mon 10, vua băng hà không có con nối dõi ngơi nghỉ ngôi 9 năm. Lâu 18 tuổi, táng làm việc lăng Cảnh Thịnh, thị xã Lôi Dương, xây năng lượng điện Càn Long phụng thờ. Dâng tên thụy là: Khoát đạt, Duệ thông, cưng cửng minh, Trung chính, Ôn nhi, Hòa lạc, Khâm minh, Văn tứ, Doãn cung Tắc nhượng, Mục Hoàng đế. Miếu hiệu Huyền Tông.
GIA TÔNG MỸHOÀNG ĐẾ
Vua húy là Duy Cối, nhỏ thứ tía của vua Lê Thần Tông. Mẹ là Chiêu Nghi Lê Thị Ngọc Hoàn, fan xã Phúc Lôc, thị xã Thụy Nguyên.
Vua sinh vào khung giờ Hợi ngày 4 tháng bốn năm Tân Sửu (1661) là em vua Lê Huyền Tông. Lúc Thần Tông băng, thái tử Duy Cối mới lên 2 tuổi. Duy Cối được Trịnh Tạc và bao gồm phi Trịnh Thị Ngọc Lung đón về nuôi nghỉ ngơi trong phủ.
Khi vua Huyền Tông qua đời không tồn tại con nối nghiệp, Chúa Trịnh cùng các triều thần văn võ lập Duy Cối lên ngôi, thời gian đó vua mới 11 tuổi. Vua làm lễ đăng quang vào ngày 19 tháng 11 năm Tân Hợi (1671), rước ngày sinh nhật làm cho ngày thọ Dương thánh tiết thay đổi niên hiệu nhì lần:
Dương Đức: từ năm (1672) mang lại (1674)
Đức Nguyên: từ tháng 10 năm cạnh bên Dần (1674 mang đến 1675)
Năm ất Mão (1675), giờ mùi ngày 3 tháng 4 vua băng, lâu 15 tuổi, nghỉ ngơi ngôi được 4 năm. Sau thời điểm mất được mai táng ở lăng Phúc An (xã Phúc Lộc thị trấn Thụy Nguyên). Chiều đình mang lại xây điện thiên Ninh phụng thờ. Dâng tôn thụy là;
Khoan sáng láng Đạt, Anh quả Huy Phu, xung khắc Nhân Vi Nghĩa Mỹ Hoàng ĐếMiếu hiệu Gia Tông./.
VUA LÊ HY TÔNG (1676 - 1705)
Lê Hy Tông còn mang tên là Duy Cát, Duy đúng theo là nhỏ thứ của Lê Thần Tông, bà mẹ là Trịnh Thị Ngọc Trúc tuyệt Trịnh Thị Ngọc Tấn, sinh ra sau khoản thời gian vua phụ vương đã mất (tháng 9 năm 1662) khoảng chừng 5 tháng.
Theo biên chép của Khâm định Việt sử Thông giám Cương mục. Bà mẹ ông người sinh hoạt xã Đông Khối, huyện Gia Đình (tức thị trấn Gia Bình sau này). Trước lúc qua đời, Lê Thần Tông dặn Tây vương Trịnh Tạc trông nom trợ giúp người bé sắp ra đời, trong tương lai cho Lê Duy cat (Duy Hợp) nối ngôi.
Lúc Duy Cát bắt đầu 13 tuổi, đợc Tây vương phò đăng vương vua từ tháng 6 năm 1675. đem ngày sinh làm cho Thiên minh thánh tiết. Hôm nay chiến tranh với chúng ta Nguyễn ở miền nam bộ đã chấm dứt, cả hai miền lo củng cố gắng nội trị. đơn vị vua tuân duy trì cơ nghiệp sẵn có, rũ tay áo nhưng hưởng cuộc thịnh trị, kỷ cưng cửng thì chấn hưng, thưởng phát thì tráng lệ và trang nghiêm và công minh, phần nhiều các công khanh đều xứng danh với chức vụ, trăm quan kính giữ chính sách chế độ, quần chúng. # yên nghiệp làm ăn.
Đó là những năm dưới niên hiệu Vĩnh Trị (1676 - 1680) và bao gồm Hòa (1681 - 1705).
Thời kỳ Lê Hy Tông làm vua được ngời đời bấy giờ ca tụng là thời thịnh trị bậc nhất thời Trung hưng,
Sau 30 năm có tác dụng vua, tháng bốn năm Ất Dậu (1705). Lê Hy Tông truyền ngôi mang đến Hoàng hoàng thái tử là Lê Duy Đường lên có tác dụng Thái Thượng hoàng.
Tháng 4 năm 1716 Lê Hy Tông bỏ mình hưởng thọ 74 tuổi táng trên Phú lăng làng mạc Phúc Lâm, thị trấn Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Rước thần công ty thờ sinh sống Thái miếu, miếu hiệu Hy Tông.
DỤ TÔNG HOÀ HOÀNG ĐẾ
Vua Lê Dụ Tông huý là Duy Đường sinh ngày thứ 8 tháng 10 năm 1680 là con trưởng của vua Lê Hy Tông bà mẹ là Ôn trường đoản cú Hoàng Thái Hậu Nguyễn Thị Ngọc Đệ, người buôn bản Sùng Quân, huyện Đông nghìn (nay nằm trong tỉnh Bắc Giang).
Ngày 17 tháng 01 năm Ất Dậu (1705) Vua lên ngôi hoàng đế lấy niên hiệu là Vĩnh Thịnh cùng Thái Bảo (1705 - 1729).
Năm 1729 nhường ngôi cho con là Duy Phường làm Thái thượng hoàng hai năm rồi băng hà vào ngày 20 mon giêng năm Tân Hợi (1731) hưởng lâu 52 tuổi, dâng tôn hiệu là Hoà Hoàng đế, Miếu hiệu Dụ Tông. Vua được táng sinh hoạt lăng Cổ Đô thị xã Đông tô (nay là làng Thiệu Đô thị trấn Thiệu Hoá) sau cất mả về xã Bái Trạch làng Bàn Thạch huyện Lôi Dương (nay thuộc xã xuân Giang thị trấn Thọ Xuân tỉnh Thanh Hoá). Lăng Vua Lê Dụ Tông nằm cách trung vai trung phong di tích lịch sử Lam gớm 17km về phía Đông Nam, cách thị trấn Thọ Xuân 3km phía Đông Nam.
Sự nghiệp vua Lê Dụ Tông trong kế hoạch triều hiến chương một số loại chí của Phan Huy Chú gồm ghi: "Triều đại vua Lê Dụ Tông kỷ cương vững quà hoàn bí".Đời vua khi khu đất nước tương đối thái bình, hình phân phát bị giảm nhẹ (bỏ hình phạt chặt chân, tay).
Trong 24 năm ở căn nhà vua đã mang đến mở trường Quốc học với Hương học, để học quan để lo bài toán dạy dỗ, lại cung cấp ruộng đất mang lại nhà trường để lấy hoa lợi bỏ ra phí. Lấy lại mỏ đồng Tụ Long lập đồng trụ làm cho mốc giới. Cấm quan lại quân không được tiến công cờ bạc, uống rượu, đề ra hình phát nghiêm khắc đối với những kẻ gá bạc, tấn công bạc, uống rượu và cất gái bất luận là quan, quân tuyệt dân đều buộc phải phạt tiền hơn hèn khác nhau. Yêu cầu thu và tiêu huỷ hết các văn tự có tác dụng giả mạo, hễ viên quan làm sao hoặc kẻ nào vẫn dự cuộc đánh bội nghĩa biết ra tự thú trớc thì đợc miễn phạt. Buôn bản trưởng với phường trưởng gồm biết cơ mà không tố cáo cũng trở thành luận phạt, viên quan đi kiểm tra sức khỏe xét mà mang lại hoà giải sẽ ảnh hưởng khép vào tội xuề xoà.
Đánh giá bán về vua Lê Dụ Tông sách lịch triều tạp kỷ của Ngô Cao Lãnh ghi: Bấy giờ vua quá hưởng cơ nghiệp thái bình, không xảy ra binh đao, trong nớc vô sự, triều đình gồm làm được những việc, pháp độ được rất đầy đủ, kỷ cương thi hành được hết. Xứ xa lạ thi dâng lễ đồ gia dụng tỏ lòng thành, thợng quốc thì trả lại đất, có thể gọi là đời cực thi thịnh, nhà vua rủ tay áo ngồi ngơi nghỉ trên, chưa phải khó nhọc mà lại mọi việc đâu ra đấy. Khi kể đến cuộc thịnh vượng ở thời bấy giờ ngời ta vớ phải kể đến đời vua này"
VĨNH KHÁNH ĐẾ ( LÊ DUY PHƯỜNG)
Vua Lê Duy Phường, con trai thứ của vua Lê Dụ tông, chị em là Trịnh Thị Tráng ( đàn bà Lương Mục Vương). Ông sinh năm 1709, cho năm 1729 Duy Phường được lập đăng quang vua lấy ngày sinh có tác dụng ngày Tường Minh Khánh Tiết, để niên hiệu là vĩnh Khánh 4 năm cùng phong cha mình làm cho Thái Thượng Hoàng.
Sau khi lên ngôi, ông vẫn ban bố lời chiếu khá dài nói về công lao khai sáng sủa của lê Thái tổ, việc làm trung hưng và vai trò của các chúa Trịnh.
Tháng Giêng năm 1731, sau khi Thượng Hoàng Lê Dụ tông băng hà, trong triều đình đã phát sinh nhiều mâu thuẫn, đến tháng 8 năm 1732 vua Lê Duy Phường bị chúa Trịnh Giang phế có tác dụng Hôn Đức Công, mang đến năm 1735 vua băng hà, sinh sống ngôi 6 năm, thọ 26 tuổi.
Năm Canh Thân ( 1740), có tác dụng lễ chiêu hồn tại làng Kim Lũ, thị trấn Thanh Trì. Vua sinh được 2 con trai, trưởng là Diệu, thiết bị là Hiên.
THUẦN TÔNG GIẢN HOÀNG ĐẾ
Vua huý là Duy Tường, con trưởng của Dụ Tông, anh của Duy phường. Bà mẹ là Trang tự Hoàng thái hậu Nguyễn Thị Ngọc Niêm( sinh ngày 14 tháng 4, mất ngày 29 tháng 11 nămẤt Mão. Táng tại bản xã sau dời về tángở ba Vệ dựngđiện tại bản xã phụng thờ).
Vua sinh ngày 15 tháng 2 năm Kỷ Mão( 1699), đăng vương năm Nhâm Tý (1732), mang niên hiệu là LongĐức. Vua bỏ mình ngày 15 tháng bốn nămất Mão( 1735)ở ngôi 4 năm lâu 37tuổi. Táng trên lăngBình Ngô, huyện Thuỵ Nguyên. Dâng tôn hiệu: Giảnhoàngđế.
Vua có bẩm tính tinh thầnđoan trang, thanh cao, hoà kính. Mặc dù ngày là vuađượcít nhưngnhờ bao gồm chúa góp rập bao gồm thống bắt buộc cơđồ thấn thánh về bên vua nối, truyềnđế lâuđời. Kinh Thi bao gồm câu rằng:" Thụ mệnh bấtđãi, tại VũĐinh tôn tử" nghĩa là:" chịu đựng mệnhtrời không nguy, lại truyền cho bé cho con cháu VũĐinh". Vua cũng như lời thơấy.
Vuasinhđược 4 con trai 4gái. Trưởng là Duy diêu (tức Hiển Tông) sản phẩm công nghệ là DuyĐàm, cha là Duy Hiên,út là Duy Du. Trưởng nữ là NgọcToán, đồ vật là Ngọc tri, tía là NgọcTích tứ là Ngọc Canh
Ý TÔNG HUY HOÀNG ĐẾ (1735 - 1740)
Vua huý là Duy Thìn, bé thứ của Lê Dụ Tông, em ruột của Lê Thuần Tông (Lê Duy Tông). Thân chủng loại là Hiên trường đoản cú Hoàng Thái hậu Nguyễn Thị Ngọc Sắc, người xã bạc đãi Nhuế, huyện Yên Phong.
Vua sinh ngày 9 tháng hai năm Kỷ Hợi (1719), lên ngôi ngày 27 tháng bốn năm Ất Mão (1735). Sau khoản thời gian lên ngôi, Vua đem ngày sinh nhật làm cho ngày Xuân Hồn Thánh Tiết. Đổi niên hiệu một lượt là Vĩnh Hựu nghỉ ngơi ngôi 6 năm (1735 - 1740).
Năm Canh Thân (1740), nhường ngôi cho cháu là Duy Diêu cùng tôn Vua có tác dụng Thái Thượng hoàng ngự ở điện Càn thọ 19 năm (1740 - 1759).
Giờ Ngọ ngày 8 mon 6 nhuận năm Kỷ Mão (1759), Vua băng hà, thọ 41 tuổi. Táng sống lăng Phù Lê, thị xã Thuỵ Nguyên. Dưng tôn hiệu là Huy Hoàng đế, miếu hiệu Ý Tông.
HIỂN TÔNG VĨNH HOÀNG ĐẾ (1740 - 1786)
Vua huý là Duy Diệu, bé trưởng của Lê Thuần Tông, hotline Vua Lê Ý Tông là chú ruột, được Lê Ý Tông truyền ngôi cho. Thân mẫu là Nhu Thân Hoàng Thái hậu Trịnh Thị Ngọc Lương, người buôn bản Bảo Vực, thị xã Văn Giang (tỉnh Hưng Yên).
Vua sinh giờ Ngọ, ngày 10 tháng bốn năm Đinh Dậu (1717). đăng vương ngày 21 tháng 5 năm Canh Thân (1740), khi đó Vua 23 tuổi, là dòng đích kế nối đại thống. đem ngày sinh nhật làm ngày Thanh Hoà Thánh Tiết. Đổi niên hiệu một lần là Cảnh Hưng 47 năm bước đầu từ năm Canh Thân (1740).
Năm ấy, bên Thanh không đúng sứ sang phong cho Vua là An nam Quốc Vương.
Năm Kỷ Sửu (1769), thái tử Duy Vĩ bị Tĩnh Vương giết, lại bắt giam cả Trưởng Hoàng tôn vào ngục với lập hoàng tử máy năm là Duy Cận có tác dụng Thái tử.
Năm Nhâm dần (1782), ngày 15 tháng 10, tía quân lại cỗ vũ Trưởng Hoàng tôn về nội điện và lập Hoàng tôn là Khiêm nối ngôi. Giáng Duy Cận có tác dụng Sùng Nhược Công.
Ngày 15 tháng 7, Vua ngự coi triều thống nhất, văn võ bá quan đa số tung hô vạn tuế ba lần. Bấy tiếng Vua 70 tuổi, gả công chúa Ngọc Hân mang lại Nguyễn Huệ.
Ngày 17 mon 7 năm 1786, Vua băng hà, nghỉ ngơi ngôi 47 năm, lâu 70 tuổi. Táng ngơi nghỉ lăng Bàn Thạch, thị xã Lôi Dương. Dâng tôn hiệu là Vĩnh Hoàng đế. Miếu hiệu là Hiển Tông
LÊ CHIÊUTHỐNG(1786-1789)
Lê Chiêu Thống tên thật là Lê Duy Khiêm sau khoản thời gian lên ngôi thay tên là Lê Duy Kỳ, là vua đồ vật 16 cũng là ông vua sau cuối của triều Lê Trung Hưng, nghỉ ngơi ngôi từ vào cuối tháng 7 âm kế hoạch năm 1786 mang lại tháng giêng năm 1789. Là bé trưởng của hoàng thái tử cũ Duy VVi ( truy tìm tôn Hựu Tông Diễn nhà vua giỗ ngày 21 mon 2).
Vua sinh ngày 22 tháng 9 năm Bính Tuất (1766) đăng vương ngày 27 mon 7 năm Bính Ngọ thay đổi niên hiệu một lần Chiêu Thống 4 năm bước đầu từ năm Bính Ngọ(1786). Ngày 1tháng 9 năm Đinh mùi 1787 vua quang đãng Trung tiến quân ra khiếp thành Vua Chiêu Thốn chạy lên kinh bắc, cử bạn sang cầu viện quân Thanh.
Tháng 5 năm Nhâm Tý, tức năm Càn Long sản phẩm 57(1792) bé trái chết, Chiêu Thống bế tắc chán nản, lâm bệnh rồi tắt hơi ngày 16 mon 10 âm định kỳ năm 1793 tức năm Quý Sửu, Vua băng hà, sinh sống ngôi 4 năm lâu 28 tuổi táng lâm thời ở Bắc Kinh, nhà Thanh lại phong đến Duy An được kế tập chức đó cai quản người bạn dạng quốc (An Nam).
Xem thêm: Trình Bày Các Kiểu Môi Trường Chính Ở Trung Và Nam Mĩ ? Trình Bày Các Kiểu Môi Trường Ở Trung Và Nam Mĩ
Ngày 21 mon 9 năm liền kề Tý (1804) Duy An cùng vk con theo vua tòng vong trở về. Rước linh cữu của Vua, Thái Hậu cùng nguyên tử về táng ở Bàn Thạch thị xã Lôi Dương nay trực thuộc Thọ Xuân- Thanh Hoá. Lê Chiêu Thống ko cón tôn hiệu, miếu hiệu. Nguyễn Ánh( Gia Long) đăng vương năm 1802 đang lấy 1 phần vạt liệu làm việc Đông kinh Thằng Long thành phố hà nội và 1 phần vật liệu làm việc Lam tởm về xây đềnnhà Lêở ba Vệ- tp Thanh Hoávà bài xích vị của Vua cũng được đưa về để lên trên bàn thờ. Vua sinh được 2 fan con một trai, một gai, trưởng là Thuyên mất sớm sinh sống Bắc quốc, thanh nữ là Ngọc Nga ở lại Bắc quốc không có con.